آرامگاه کاشف السلطنه و موزه تاریخ چای ایران و گنجینه تاریخ چای از یادمان‌های جالب لاهیجان است. حاجی محمدمیرزا معروف به کاشف السلطنه در لاهیجان به کشت و پرورش چای پرداخت.
در جوار مقبره وی که در سال ۱۳۰۷ بنا شد، موزه چای ایران قرار دارد که از دو بخش آثار مربوط به کشت و مصرف چای و بخش آثار قدیمی تشکیل یافته است.
اسناد و مدارک کاشف‌السلطنه و وسایل مربوط به مصرف چای مانند انواع سماورهای ذغالی، قوری‌های چینی، مسی و سنگی، قهوه‌خوری‌ها، عهدنامه ناصرالدین شاه و انواع گیره‌های استکان چای، سینی، پایه فنجان ملیله‌کاری و... در موزه تخصصی چای به نمایش گذاشته شده است.
در ویترینهای طبقه دوم موزه لباس‌های محلی، چادرشب، زیورآلات نقره، ظروف مسی و چوبی، قاشق‌های درست شده از چوب شمشاد و گلابی مربوط به زمان قاجار که فرهنگ و تمدن مردم گیلان را معرفی می‌کند به نمایش گذاشته شده است.
در ضلع غربی موزه چای ایران در لاهیجان برجی طراحی شده که مقبره کاشف‌السلطنه در آن قرار دارد.
مزار کاشف السلطنه روی تپه‌ای از چای که توسط وی در سال ۱۳۰۷ شمسی خریداری شده بود جای دارد، ابتدا بنا به وصیت کاشف‌السلطنه مزار وی که از مرمر سیاه بود بدون سقف و حفاظ و در میان بوته‌های چای قرار داشت اما اندکی بعد مقرر شد که دو درصد درآمد چای به ساخت مقبره‌ای درخور شأن او اختصاص یابد. پروژه ساخت حدود ۳دهه زمان برد تا درنهایت امر در سال ۱۳۳۵ ساخت آرامگاه کاشف السلطنه توسط آقای غفور گنجه‌ای به پایان رسید.
بنای مزار "پدر چای ایران" به سبک معماری غربی طراحی و ساخته شده است بدین ترتیب از سال ۱۳۳۵ شمسی بنای فعلی به سبک معماری غربی تهیه و به همت " انجمن آثار ملی" به شکل کنونی با اسکلتی از بتن مسلح و نمای سنگ تیشه‌ای طوسی رنگ با زیربنای ۵۱۲ مترمربع ساخته شد.
همچنین از سال ۱۳۷۱ شمسی کل مجموعه به سازمان میراث فرهنگی کشور واگذار شد و سالن مستطیل شکل نسبتاً وسیعی در جوار برج آرامگاه بود برای احداث "موزه تاریخ چای ایران" درنظر گرفته شد.
این طرح با پیشنهاد، نظارت و اجرای سازمان میراث فرهنگی و با غرفه بندی و بهره گیری از تزئینات سنتی چوبی بسیار زیبا در دو طبقه پلکانی شکل در شهریورماه ۱۳۷۵ شمسی به پایان رسید.
این مجموعه هم‌اکنون با داشتن ادوات و وسایل سنتی و تخصصی مربوط به چای و مدارکی مربوط به چگونگی فعالیتهای پدر چای ایران همه روزه پذیرای بسیاری از افراد بومی و نیز گردشگران است.
موزه چای دارای سه قسمت همچون آرامگاه که با برجی مرتفع و چهارگوش در غرب و سالن اصلی که با دو اتاق به ابعاد حدود ۱۴ مترمربع در شرق جای دارند. ورودی اصلی بنا در سمت شرق، ابتدا به دو فضای جانبی تالار اصلی گشوده و با پرده ای از نمایش تعزیه آراسته شده است.
در سمت راست، اسناد و مدارک تاریخی مربوط به کشف و امتیاز و عکسهای اولیه کاشف‌السلطنه به دیوار آویخته شده است همینطور اتاق سمت چپ، محل اسکان مدیر و اتاق نگهبانان موزه است.
تالار اصلی توسط یک طبقه چوبی به دو بخش فوقانی و تحتانی تقسیم و در ابتدای تالار دو پلکان چوبی با حالتی نیمه دوار به طبقه دوم منتهی می شود.
در جانب دیگر تالار در طبقه همکف، پلکانی سنگی به مقبره کاشف‌السلطنه راه می‌یابد، طبقه‌بندی تالار با نمایی چوبی به موازات ستونهای شش گانه داخلی انجام شده است.
غرفه‌های این تالار در دیوارهای جانبی و به صورت جعبه آئینه‌ای سراسری ایجاد شده است، در طبقه همکف در داخل ویترینها دو سماور روسی، سینی نقره، انگاره ساخت اصفهان، پیمانه و جعبه چای، چپق کیسه توتون، قهوه‌خوری چینی، مشربه و دست‌نوشته‌های کاشف‌السلطنه در معرض دید قرار گرفته‌اند.
در ویترینهای طبقه فوقانی وسایلی مانند ظروف سفالی و زیورآلات و اشیایی دیگر از عصر اشکانی و سلجوقی و نیز اسناد و قباله، تسبیح، جاجیم، پیمانه شیر، هاون چوبی، تغار کوچک چوبی، تنگ و... به نمایش گذارده شده‌اند. در فضای داخلی قسمت مقبره، کف آرامگاه با مرمر سفید فرش شده و دیوارهای جانبی به صورت مدور و با ستونهایی مرتفع که تا سقف امتداد یافته جلب‌نظر می‌کند.
بر شکاف‌های نیمه مدور دیوارهای داخلی، عکسها و اسناد مربوط به شخص کاشف‌السلطنه به دیوار آویخته شده است.
سنگ مزار کاشف به رنگ قهوه‌ای در ابعاد ۷۸ در ۱۷۲ سانتی متر و با خط نستعلیق دارای چنین نوشته‌ای است: "هوالباقی - جایگاه و مزار شاهزاده حاجی محمد میرزا کاشف‌السلطنه چایکار است که پس از اتمام تحصیلات در اروپا در سنه ۱۳۱۴ هجری در سن ۳۵ سالگی به سمت ژنرال قنسولی هندوستان رفت و در ضمن اقامت در آن سرزمین، فن زراعت چای را آموخته و این محصول گرانبها را با هزاران مشقت به رسم ارمغان به وطن عزیز خود آورد. "
نمای بیرونی موزه به طور کامل با سنگ تیشه‌ای خاکستری پوشیده و کف سالن اصلی و محوطه مقبره نیز با سنگ مرمر فرش شده است.
در موزه تاریخ چای ایران ۵۳۲ قلم اشیای تاریخی ثبت شده است.
عکسها: زهرا شیخایی
نظر شما